نمای یک شهر اسلامی؛ بازسازی محله یهودی‌نشین عودلاجان متوقف شد

محله یهودی‌نشین عودلاجان زمانی پر از خانه‌های اعیانی و باغ‌ها و باغچه‌های دلگشا بود اما شتاب تغییرات در شهر تهران، این محله‌ قدیمی را به بافتی فرسوده و فراموش‌شده تبدیل کرده است.

« محبت نیوز» - محمد حسین فراهانی، نماینده میراث فرهنگی در پروژه بازسازی محله قدیمی عودلاجان در تهران اعلام کرد که فاز اول این پروژه تا ۲۲ بهمن گشایش می‌یابد، اما آینده این پروژه به خاطر نبود منابع مالی کافی نامعلوم است.

به گزارش زمانه، خرداد ۱۳۹۱ تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری تهران، سازمان میراث فرهنگی و کسبه محل امضاء شد که بر اساس آن هر کدام از این نهادها و گروه‌ها بخشی از هزینه مرمت قدیمی‌ترین محله تهران را به عهده گرفتند. اکنون اما شهرداری تهران به تعهداتش عمل نمی‌کند، کسبه هم از پرداخت سهم خود خودداری کرده‌اند و سازمان میراث فرهنگی نیز به دلیل مشکلات بودجه از عهده پرداخت هزینه‌ها برنمی‌آید.

محله یهودی‌نشین عودلاجان و همچنین محله سنگلج دو محله‌ای هستند که حلقه‌ تهران امروز دور آن‌ها شکل گرفته است. محله‌ی سنگلج در روزگار رضاشاه تخریب شد و به جای آن پارک شهر کنونی را ساختند، اما عودلاجان باقی ‌ماند.

محله یهودی‌نشین عودلاجان زمانی پر از خانه‌های اعیانی و باغ‌ها و باغچه‌های دلگشا بود اما شتاب تغییرات در شهر تهران، این محله‌ قدیمی را به بافتی فرسوده و فراموش‌شده تبدیل کرده است. ساکنان قدیمی از آن گریختند و خانه‌ها و عمارت‌هایش رو به ویرانی رفت.

یکی از خانه‌های متروکه عودلاجان

آینده بازسازی محله یهودی‌نشین عودلاجان در شرایطی در ابهام قرار می‌گیرد که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در ۲۳ دی ماه در دیداری که با شهردار و رییس و اعضای شورای شهر تهران داشت بر هویت اسلامی تهران تأکید کرد و گفت: «حقیقتن معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزء جدی‌ترین مسائل خود بدانند.»

رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی تهران گفته است فاز اول پروژه عودلاجان که آغاز شده به انجام می‌رسد اما طرحی از آینده این پروژه وجود ندارد.

به گفته او، این پروژه بدون در نظر گرفتن طرح کلی کالبدی و غیر کالبدی آغاز شده بود و همین موانع کار دست «میراث فرهنگی» داده و آن را با مشکلات بسیار بزرگی روبه‌رو کرده است.

برخی از طاق‌هایی که بازسازی شده‌اند، ترک برداشته و به دلیل نبود منابع مالی کافی عمارت‌های بازسازی‌شده بدون در و پنجره‌اند و اکنون قرار است به همین شکل ناتمام در ۲۲ بهمن سال جاری رونمایی شوند و سپس بازسازی قدیمی‌ترین محله تهران متوقف بماند.

عودلاجان و پیشینه آن

عودلاجان از شمال به خیابان امیرکبیر و چهارراه سرچشمه، از جنوب به خیابان مولوی و پانزده خرداد (بوذرجمهری)، از غرب‌ به ناصرخسرو و ارگ و از شرق به خیابان ری و سیروس محدود است. در نقشه تهران قدیم، محله عودلاجان همسایه شرقی ارگ و کاخ سلطنتی است.

عکس : محله یهودی‌نشین عودلاجان

محله عودلاجان یکی از محلات اصلی تقسیم آب در تهران بوده است. برخی دلیل نامگذاری آن را نیز با توجه به کارکرد آن می‌دانند و معتقدند نام «عودلاجان» تغییر شکل‌یافته‌ نامی کهن‌تر در زبان ساکنان بومی تهران قدیم است که آن را در ابتدا «آو دراجین» و سپس «آو دراجان» و «اودلاجان» نامیده‌اند. «آو» در اینجا به معنای آب و «دراجیدن» نیز به معنای تقسیم و پخش کردن بوده است. برخی دیگر نیز ریشه‌ی «عودلاجان» را در کلمات «عود» و «لاجی» می‌دانند که اشاره‌ای به وجود بازار عطاران در این محله است. اما اتفاق نظر کلی در مورد ریشه‌ این نام وجود ندارد. در هر حال چه ریشه‌ی نامگذاری عودلاجان چنین باشد یا نه، واقعیت تاریخی آن است که یکی از گلوگاه‌های اصلی تقسیم آب در تهران قدیم در همین محله بوده است. خیابان سرچشمه تهران که در حقیقت در محله‌ عودلاجان قرارگرفته محل تقسیم «سهم‌آبه» ‌ محلات تهران بوده است. محله‌ سنگلج هم نقطه‌ دیگری برای تقسیم آب بوده است.

ساخت و ساز در عودلاجان

عودلاجان که یکی از هسته‌های اصلی تهران در حصار صفوی و قاجار را تشکیل می‌داد، اکنون خالی از سکنه اصلی خود شده و مشاغل مزاحم سرتاسر آن را فراگرفته‌ است. در سال ۱۳۸۴ چندین هکتار از بافت این محله به منظور «طرح بازسازی و ساماندهی» توسط شهرداری کاملن تخریب شد، تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۸۵ سازمان میراث فرهنگی این محله را ثبت و به منظور حفظ بخش‌های قدیمی، ساخت و ساز را در آن محدود کرد.

محمد ابراهیم لاریجانی که در سال ۱۳۹۰ ریاست سازمان میراث فرهنگی در استان تهران را به عهده داشت، مجوز ساخت و ساز در محله عودلاجان را صادر کرد و رضایت بازاری‌ها را به دست آورد. محله عودلاجان در مجاورت بازار قرار دارد و از این نظر برای کسبه محل اهمیت دارد. سازمان میراث فرهنگی تهران در آن زمان مجوز ساختمان‌هایی تا ارتفاع ۱۲ متر را صادر کرده بود. اما این طرح با مخالفت و اعتراض کارشناسان میراث فرهنگی روبرو شد و دولت هم ناگزیر شد عقب‌نشینی کند. سپس طرح بازسازی محله عودلجان به شکل یک شهر – موزه در میان آمد که آن هم اینک با عدم همکاری شهرداری تهران و کسبه محل ناتمام مانده است.

• By mohabatnews.com
• 1392/10/28